Nik erradioazioari buruz, zer den, mota desberdinak, organismoan dituen eragozpenak eta gaixotasunak eukeratu ditut, gehien interesatzen zaizkidan gauzak direlako.
ERRADIAZIOA
Zer da eta mota desberdinak. Organismoan dituen eragozpenak eta sortzen dituen gaixotasunak.
Energia uhin elektromagnetiko edo partikula subatomikoen antzera hedatzen da hutsean edo materialen batean. Fotoien edo partikulen fluxua da. Eta gorputzek igorri ditzaketen erradiazioei esker, unibertsoaren propietate fisikoak ikertu ditzazkegu.
Erradiazio ionizatzaileak DNA kaltetzen duela eta ondorioz minbizia izateko arriskua handitzen duela jakina da; ez ordea hori nola gertatzen den, zehazki. Nature Communications aldizkarian argiataratu berri duten ikerketa batean, erradiazio ionizatzaileak eragiten dituen bi mutazio-mota identifikatu dituzte.
Ikertzaileek adierazi dutenez, pentsatzekoa da era askotako kalteak eragiten dituztela erradiazio ionizatzaileek (X eta gamma izpiak, esaterako); baina, orain bi mutazio-mota bereizgarri aurkitu dituzte. Lehenengoan, DNAren base gutxi batzuk ezabatzen dira, eta bigarrenean, DNA bi puntutan moztu, tartean gelditzen den zatia biratu, eta berriz lotzen da, alderantzizko zentzuan. Horrelako alderantzikatzeak ez dira gorputzean berez gertatzen.
Erradiazioak eragindako tumoreak zituzten 12 gaixoren laginak erradiaziorik izan ez duten beste 319rekin konparatuz iritsi dira ondorio horietara. Eta ikusi dute, gainera, minbizi-motarekiko independenteak direla mutazio horiek. Ikertzaileen iritziz, aurkikuntza baliagarria izan daiteke jakiteko zein minbizi diren erradiazioak eragindakoak, eta, behin hori jakinda, ikertzeko erradiazioak eragindako minbiziak desberdin tratatu behar ote liratekeen edo ez.
Erradiazio ez-ionizatzaileak ez du materia ionizatzen. Modu naturalean heltzen zaigu eguzkitik, ala espaziotik, eta, ohiko kontzentrazioetan, prozesu biologiko arruntetan parte hartzen dute. Irrati uhinak, mikrouhinak, izpi infragorriak eta ikuskorrak sailkatzen ahal ditugu hemen.
Gaur egun, badakigu erradiazio ionizatzaileak kaltegarriak direla, eta besteak ez. Hori bai, kopuruaren arabera. X-izpiak erradiografiak egiteko erabiltzen dira medikuntzan, baina baldintza batzuetan.
Lehenik eta behin, desberdindu egin behar ditugu dosi handien eraginpean jartzea (1000 milisievertetik gora), ondorioak denbora gutxian eran ditzakela (ondoeza, azala erredurak, ile galera, beherakoa, goragalea edo oka), eta pilatutako kalteak,denbora tarte luze batean osasun arazoak larriak eragin ditzakela (minbizia funtsean) batez ere leuzemia eta tiroideetak minbizia. Ondorio hauek erradiazio ionizantearen zelulen egituran aldaketak egiteko ahalmenarekin zerikusia du, hau da, bereien DNA aldatzeko; erraadiazio ez ionizanteekin gertaten ez dena( infragorriak adibidez).
Hemen bideo batzuk gauzak azaltzen (erderaz daude euskeraz ez ditudalako aurkitu):
https://youtu.be/0nyMX8gUNDU
https://youtu.be/ZiJ6BASZSvI
https://youtu.be/j0uY87mb-c4
Zer da eta mota desberdinak. Organismoan dituen eragozpenak eta sortzen dituen gaixotasunak.
Energia uhin elektromagnetiko edo partikula subatomikoen antzera hedatzen da hutsean edo materialen batean. Fotoien edo partikulen fluxua da. Eta gorputzek igorri ditzaketen erradiazioei esker, unibertsoaren propietate fisikoak ikertu ditzazkegu.
Erradiazio ionizatzaileak DNA kaltetzen duela eta ondorioz minbizia izateko arriskua handitzen duela jakina da; ez ordea hori nola gertatzen den, zehazki. Nature Communications aldizkarian argiataratu berri duten ikerketa batean, erradiazio ionizatzaileak eragiten dituen bi mutazio-mota identifikatu dituzte.
Ikertzaileek adierazi dutenez, pentsatzekoa da era askotako kalteak eragiten dituztela erradiazio ionizatzaileek (X eta gamma izpiak, esaterako); baina, orain bi mutazio-mota bereizgarri aurkitu dituzte. Lehenengoan, DNAren base gutxi batzuk ezabatzen dira, eta bigarrenean, DNA bi puntutan moztu, tartean gelditzen den zatia biratu, eta berriz lotzen da, alderantzizko zentzuan. Horrelako alderantzikatzeak ez dira gorputzean berez gertatzen.
Erradiazioak eragindako tumoreak zituzten 12 gaixoren laginak erradiaziorik izan ez duten beste 319rekin konparatuz iritsi dira ondorio horietara. Eta ikusi dute, gainera, minbizi-motarekiko independenteak direla mutazio horiek. Ikertzaileen iritziz, aurkikuntza baliagarria izan daiteke jakiteko zein minbizi diren erradiazioak eragindakoak, eta, behin hori jakinda, ikertzeko erradiazioak eragindako minbiziak desberdin tratatu behar ote liratekeen edo ez.
Erradiazio ez-ionizatzaileak ez du materia ionizatzen. Modu naturalean heltzen zaigu eguzkitik, ala espaziotik, eta, ohiko kontzentrazioetan, prozesu biologiko arruntetan parte hartzen dute. Irrati uhinak, mikrouhinak, izpi infragorriak eta ikuskorrak sailkatzen ahal ditugu hemen.
Gaur egun, badakigu erradiazio ionizatzaileak kaltegarriak direla, eta besteak ez. Hori bai, kopuruaren arabera. X-izpiak erradiografiak egiteko erabiltzen dira medikuntzan, baina baldintza batzuetan.
Lehenik eta behin, desberdindu egin behar ditugu dosi handien eraginpean jartzea (1000 milisievertetik gora), ondorioak denbora gutxian eran ditzakela (ondoeza, azala erredurak, ile galera, beherakoa, goragalea edo oka), eta pilatutako kalteak,denbora tarte luze batean osasun arazoak larriak eragin ditzakela (minbizia funtsean) batez ere leuzemia eta tiroideetak minbizia. Ondorio hauek erradiazio ionizantearen zelulen egituran aldaketak egiteko ahalmenarekin zerikusia du, hau da, bereien DNA aldatzeko; erraadiazio ez ionizanteekin gertaten ez dena( infragorriak adibidez).
Hemen bideo batzuk gauzak azaltzen (erderaz daude euskeraz ez ditudalako aurkitu):
https://youtu.be/0nyMX8gUNDU
https://youtu.be/ZiJ6BASZSvI
https://youtu.be/j0uY87mb-c4